Литлтон, Колорадо. 3 јуни 2025 (Ројтерс) – Источна Европа често се занемарува во разговорите за соларната енергетика на континентот, каде што Германија и Шпанија доминираат со растот на инсталирани капацитети за производство на соларна електрична енергија.
Но, соларниот капацитет во деветте водечки земји од Источна Европа растел повеќе од двојно побрзо од просекот во Европа во последните пет години, со што регионот ја удвоил својата улога во европското соларно производство од 2019 година наваму.
Очекувањата се дека барем шест источноевропски земји ова лето ќе генерираат повеќе од 20% од својата месечна електрична енергија од соларни електрани, токму кога сончевото зрачење е на највисоко ниво во годината.
Во многу од овие земји, брзиот развој на соларната енергија го заменува или намалува производството од термоелектрани на јаглен и природен гас, што доведува до побрз пад на емисиите од енергетскиот сектор во Источна Европа во споредба со остатокот од континентот. 
Се очекува трендот на зголемување на соларниот капацитет да продолжи на среден рок, бидејќи земјите од регионот се стремат кон намалување на зависноста од увезени фосилни горива. Тоа, пак, дополнително ќе ја засили улогата на Источна Европа во поширокиот европски енергетски премин.
Регионални лидери
Девет земји ја предводат соларната експанзија во Источна Европа, според податоците од енергетскиот тинк-тенк Ember.
Според големината на инсталираниот капацитет на соларни електрани до крајот на 2024 година, тие се:
Полска (20,2 гигавати), Унгарија (7,7 GW), Романија (4,7 GW), Чешка (4,2 GW), Бугарија (4 GW), Литванија (2,6 GW), Естонија (1,3 GW), Словачка (1 GW) и Латвија (0,5 GW).
На крајот на 2024 година, вкупниот капацитет на овие земји изнесуваше околу 46 GW, што претставува приближно 13% од вкупниот соларен капацитет во Европа кој изнесува 361 GW.
Во споредба со само 9 GW во 2019 година, ова претставува раст од повеќе од 450% во соларниот капацитет во овие земји за само пет години. За истиот период, соларниот капацитет во цела Европа пораснал за 145%, вклучително и 89% пораст во Германија и 246% раст во Шпанија.
Влијание врз производството
Производството на електрична енергија од соларни фарми доживеа голем пораст во Источна Европа, како резултат на зголемувањето на инсталираниот капацитет.
Во 2019 година, соларното производство во деветте водечки земји изнесувало околу 9 терават-часови, додека до 2024 година тоа достигнало речиси 42 TWh.
Овој петкратен раст во Источна Европа значително го надминува двојниот раст на соларното производство во цела Европа, кое се искачи од околу 153 TWh во 2019 година на 361 TWh во 2024 година.
Учеството на соларната енергија во вкупниот енергетски микс на Источна Европа значително се зголемило, од само 2% во 2019 година до над 10% во 2024 година. За споредба, Европа како целина достигна соларно учество од 7% во 2024 година, пораст од 3% во 2019.
Пазари во подем
Неколку земји од Источна Европа веќе генерирале повеќе од 20% од својата вкупна месечна електрична енергија од соларни фарми во летните месеци од 2024 година, а ова лето се очекува тој удел уште повеќе да се зголеми поради дополнително инсталираните капацитети.
Литванија, Унгарија и Естонија генерирале над една третина од својата месечна струја од соларна енергија во периодот јуни–август 2024, според податоците на Ember. Бугарија, Латвија и Полска постигнале удели од 20% или повеќе.
Ова лето, по новите проширувања на соларниот капацитет низ Европа, се очекува делот на соларната енергија во производството дополнително да се зголеми, особено во Полска, каде што капацитетот пораснал за над 25% само од почетокот на 2024.
Овој зголемен соларен капацитет не само што ќе ѝ помогне на Полска да постави нов рекорд во соларно производство, туку ќе придонесе и за дополнително намалување на емисиите од електропроизводството.
Иако јагленот останува главен извор на електрична енергија во Полска, речиси двојниот раст на чистата енергија од 2019 година досега, главно поради речиси 2.000% зголемување на соларното производство ѝ овозможи на земјата да го намали производството од јаглен за 26%.
Ова намалување на производството од јаглен резултирало со 23% пад на емисиите на CO₂ од електричниот сектор, односно за 22 милиони тони од 2019 година.
Бидејќи Полска е најголем загадувач во Источна Европа, овој пад на нејзините емисии помогна вкупното загадување на регионот да се намали за 26% од 2019 година, на 163 милиони тони CO₂ во 2024.
Оваа година, со понатамошен раст на соларното производство и дополнителни намалувања во производството од јаглен, емисиите во Источна Европа може уште повеќе да се намалат – и да одиграат клучна улога во напредокот на целокупната енергетска транзиција на Европа.
Гавин Мегваер, колумнист за енергетска транзиција на агенцијата Ројтерс
Извор: Ројтерс
