Љубљана. 14 ноември 2025 – Словенечкиот министер за животна средина, клима и енергија, Бојан Кумер, во обемно интервју за РТВ Словенија говореше за предизвиците што ја очекуваат земјата во процесот на зелена транзиција, инвестициите во нови енергетски капацитети и потребата од јасни, одговорни политики кои ќе обезбедат стабилност за домаќинствата, економијата и средината. Кумер предупреди дека отпорот кон промените често е природна човечка реакција, но дека државата мора да ги преземе неопходните чекори за да избегне многу поскапи последици во иднина.
Зелената транзиција бара јасни одлуки, не калкулации
„Пресметките се јасни: ако сакаме конкурентна економија и долгорочно стабилни и ниски цени на енергијата, мора да ја спроведеме зелената транзиција,“ истакна Кумер. Тој потсети дека во 2023 година министерството првпат ги обединило политиките за животна средина, клима, енергија и транспорт, што овозможило побрзо носење одлуки и поконзистентна стратешка работа.
Една од спорните мерки, ограничувањата за греење со дрва во најзагадените општини, според Кумер била неправедно дискредитирана заради дезинформации и политички притисоци. „Ќе се покаже дека бевме во право. Таа мерка ќе мора да се врати,“ рече тој.
Во насока на фер третман на граѓаните кои инвестирале во зелени технологии, Кумер најави дека новиот Закон за поттикнување на обновливи извори ќе гарантира дека трошоците за разликата меѓу пазарната и испорачаната струја нема да ги сносат потрошувачите.
„Ќе ги заштитиме домаќинствата кои ја следеа државната стратегија и инвестираа во иднината,“ изјави тој.
Законот, исто така, предвидува забрана за еднострано раскинување на договорите, пракса која за време на енергетската криза предизвика несигурност кај потрошувачите.
Инсинераторите не се прашање на локација, туку на државна зрелост
Во дебатата за новите центри за енергетско искористување на отпадот, Кумер нагласи дека Словенија мора да стане самодоволна и да престане да извезува стотици илјади тони согорлив отпад годишно.
„Не постои идеално место, постои само добро подготвено решение. Без поддршка од локалните заедници нема проект, но и тие мора да разберат дека државата мора да планира за следните 10–15 години, не само за денес,“ нагласи министерот.
Климатскиот закон – компромис што го поставува правецот
По 15 години чекање, Словенија ја доби првата рамковна климатска регулатива. Иако дел од јавноста и коалицијата го сметаат Законот за недоволно амбициозен, Кумер смета дека тоа е значаен исчекор:
„Поставивме јасна цел – климатска неутралност до 2045 година. Тоа е обврска што ќе важи и за сите идни влади.“
Според него, дезинформациите и политичките пресметки во еден момент го загрозиле процесот, но конечниот текст претставува „реалистично и издржано решение“.
ЈЕК2 – стратешка поддршка, но со прецизна финансиска рамка
Министерот повтори дека го поддржува проектот за изградба на втората нуклеарна единица, ЈЕК2, но посочи дека процесот мора да биде целосно транспарентен.
„Како човек интимно ја поддржувам нуклеарната програма. Но како министер сум должен да им кажам на луѓето колку ќе чини. Финансиската конструкција мора да биде јасна и затворена пред да одлучиме,“ изјави тој.
Министерот откри дека владата разгледува повеќе опции за изградбата – европски (француски) и американски модели, како и можен конзорциум од Јужна Кореја. Одлуката, според него, ќе мора да биде донесена пред најавениот референдум.
Кумер не ја исклучува ниту опцијата со мали модуларни реактори (SMR): „Тоа не се меѓусебно исклучиви технологии. Ќе дојде момент кога ќе мораме да одлучиме и затоа анализите мора да бидат отворени, не зад затворени врати.
Излезот од јаглен – 2033 година како цел, со простор за адаптација
Во однос на Шалешката долина и термоелектраната ТЕШ, Кумер потврди дека државата се држи до планот за затворање на рудникот Велење најдоцна до 2033 година. Но, додаде дека секоја година ќе се врши ревизија на состојбата, особено ако се појават енергетски ризици. „Не смееме да го укинеме системот за централно греење без да обезбедиме алтернатива. Тоа би било неодговорно.“
Идејата за голема пловечка соларна електрана на езерото Дружмир е, според него, само во рана фаза, но локалната заедница ќе има клучна улога во процесот.
Соларниот бум и новиот модел на поддршка
Поради забрзаната соларизација во ЕУ, вредноста на соларната енергија падна побрзо од очекуваното. Но Кумер нагласува дека соларната останува „најевтиниот и најдостапен извор“. Новиот закон предвидува државно покривање на дел од трошоците во системот на нето-мерење и забрана за еднострано раскинување на договорите со домаќинствата.
Истовремено, тој предупреди дека дистрибутивната мрежа во Словенија е преоптоварена поради растот на соларните електрани, топлотните пумпи и електричната мобилност.
„Таксата за мрежа е премногу мала за развојот што ни е потребен. Или ќе ја зголемиме за 20%, или ќе користиме европски фондови – ние го избравме второто,“ појасни министерот, додавајќи дека државата веќе обезбедила десетици милиони евра од европски извори за таа цел.
Ветерници, батерии и силна улога на меѓународната сцена
Министерот смета дека ветроенергијата мора значително да се развие со подобро вклучување на заедниците и научната јавност. „Инвеститорите мора да разберат дека заедницата е партнер, не пречка.“
Словенија годинава ќе игра поистакната улога на климатската конференција COP30 во Бразил, по директно барање на Европската комисија.
„Последниве години докажуваме дека изгубеното време може да се надомести со храбри потези,“ вели Кумер.
Со своите пораки, Бојан Кумер јасно стави до знаење дека Словенија не сака да биде симболична фигура во енергетската политика, туку реален и кредибилен партнер со јасна визија за стабилна, зелена и безбедна енергетска иднина.
Извор: RtvSlo.si
