Рускиот енергетски извоз кон Европа доживеа драматичен пад по почетокот на војната во Украина. Гасоводите се затворени, нафтата е под санкции, а јагленот целосно забранет – Европа се обидува да ја намали зависноста, додека Русија ги пренасочува пратките кон Азија
Лондон. 19 август 2025 – Од почетокот на војната во Украина, руските енергетски извози кон Европа нагло се намалија, а континентот забрзано ја редуцира зависноста од Москва. Пред војната, Русија беше најголемиот снабдувач со природен гас, кој пристигнуваше преку четири клучни гасоводни рути – „Северен тек“, „Јамал“, транзитот преку Украина и „Турски тек“.
Во 2021 година, увозот достигна 150 милијарди кубни метри или 45% од европскиот вкупен увоз, но денес е сведен на само 52 милијарди кубни метри, односно 19%. Прекинот е резултат на оштетувањето на „Северен тек“ по експлозија, завршувањето на транзитот преку Украина во 2024 година и серија договорни спорови, по што како единствена активна рута остана „Турскиот тек“. Европската унија најави целосна забрана за руски гас и ЛНГ до 2027 година, но мерката сè уште не е усвоена во законодавството, додека САД веќе воведоа санкции за компании поврзани со проектот „Арктик ЛНГ 2“.
Паралелно, Западот ја ограничи и трговијата со руска нафта. САД, Велика Британија и ЕУ уште во првата година од војната воведоа забрана за увоз на сурова нафта и деривати по морски пат, а Г7 постави ценовен лимит од 60 долари за барел, кој во 2025 година Брисел и Лондон го намалија на 47,6 долари, иако Вашингтон не ја поддржа таа одлука. Целта е да се ограничат приходите на Москва, а мерките ги засегаат и транспортните и осигурителните компании што се вклучени во трговија над дозволеното ниво. Дополнително, санкционирани се над 440 танкери од таканаречената „флота од сенка“, како и големите компании „Гаспром Њефт“ и „Сургутнефтегаз“. Овие рестрикции доведоа до пренасочување на рускиот извоз кон Азија, каде Кина, Индија и Турција станаа главни купувачи. Американскиот претседател Доналд Трамп најави дека може да воведе секундарни санкции и кон овие земји за да изврши поголем притисок врз Москва за прекин на војната.
Во енергетскиот пакет санкции посебно се издвојува и забраната на увоз на јаглен. Европската унија во 2022 година го прекина увозот од Русија, со што количините паднаа од 50 милиони тони во 2021 година на нула веќе во 2023 година.
Така, само за неколку години, Европа ја смени сликата на својата енергетска зависност, заменувајќи ја Русија со нови извори на снабдување и истовремено засилувајќи го политичкиот и економскиот притисок врз Кремљ.
Енергетски увоз од Русија пред и по војната во Украина
| Енергенс | Состојба пред војна (2021) | Состојба по војна | Главни мерки |
|---|---|---|---|
| Природен гас | 150 bcm (45% од увозот на ЕУ) | 52 bcm (19% од увозот на ЕУ, само „Турски тек“ активен) | Санкции за компании (Арктик ЛНГ 2), планирана целосна забрана до 2027 |
| Нафта | Главен снабдувач за Европа | Забрана за увоз по морски пат, ценовен лимит $60 (подоцна $47.6) | Забрани и ценовен лимит, санкции за танкери и компании, пренасочување кон Азија |
| Јаглен | 50 милиони тони | 0 тони (целосна забрана од 2022, имплементирана 2023) | Целосна забрана за увоз на јаглен од ЕУ |
Извор: Ројтерс
