Европската комисија и Европската инвестициска банка објавија нова исплата од 1,8 милијарди евра од Фондот за модернизација, наменета за финансирање 45 инвестиции во областа на чистата енергија во 12 земји членки на Европската Унија. Со оваа одлука, Португалија за првпат добива средства од фондот, откако стана корисничка земја во 2024 година согласно ревидираната Директива за системот за тргување со емисии.
Средствата се обезбедени од приходите на Системот за тргување со емисии на ЕУ (EU ETS), а со најновата исплата вкупната поддршка од Фондот за модернизација од 2021 година наваму достигна 20,7 милијарди евра, распределени за 294 инвестиции. Фондот е насочен кон модернизација на енергетските системи во Унијата, со фокус на проекти со висок ефект кои придонесуваат за намалување на емисиите на стакленички гасови во енергетиката, индустријата и транспортот, како и за подобрување на енергетската ефикасност. Инвестициите им помагаат на земјите членки да ги исполнат климатските и енергетските цели, да ги спроведат националните енергетски и климатски планови, да ја зајакнат индустриската конкурентност и да ја намалат зависноста од увоз на фосилни горива.
Оваа исплата претставува втора транша во 2025 година, по 3,66 милијарди евра распределени во јули за 34 проекти. Со тоа, вкупните исплати годинава достигнуваат 5,46 милијарди евра, а бројот на поддржани инвестиции во 2025 година изнесува 79. Средства добија Бугарија со 50 милиони евра, Хрватска со 224 милиони, Чешка со 1,78 милијарди, Естонија со 111 милиони, Унгарија со 279 милиони, Грција со 163 милиони, Латвија со 40 милиони, Литванија со 42 милиони, Полска со 1,44 милијарди, Португалија со 15 милиони, Романија со 1,24 милијарди, Словачка со 26 милиони и Словенија со 47 милиони евра.
Сите 79 проекти поддржани во текот на 2025 година се фокусирани на производство на електрична енергија од обновливи извори, поголема употреба на обновливи извори, модернизација на енергетските мрежи и зголемување на енергетската ефикасност. Меѓу инвестициите се проекти за греење и ладење од обновливи извори и нивно поврзување со системи за централно греење и индустриски капацитети во Бугарија, поддршка за обновливо греење и енергетска ефикасност во Хрватска, зголемување на капацитетите за складирање електрична енергија од обновливи извори во Чешка, подобрување на енергетската ефикасност и користењето обновлива енергија во јавните згради во Естонија, како и модернизација и унапредување на електроенергетските мрежи во Грција и Словенија.
Дополнително, средствата ќе се користат за зголемување на капацитетот на електроенергетската мрежа во Латвија, изградба на големи капацитети за складирање енергија во Литванија, подобрување на енергетската ефикасност во општинските термални бањи во Унгарија, спроведување на програми за почист воздух и замена на извори на греење во семејни куќи во Полска, развој на системи за обновливо греење и ладење базирани на геотермален потенцијал во Португалија, зголемување на енергетската ефикасност во индустриски постројки опфатени со EU ETS во Романија, како и намалување на емисиите на стакленички гасови во индустријата и поврзаните објекти во Словачка.
Фондот за модернизација е наменет за поддршка на 13 земји членки со бруто-домашен производ по жител под 75% од просекот на ЕУ во периодот 2016–2018 година, меѓу кои се Бугарија, Хрватска, Чешка, Естонија, Унгарија, Латвија, Литванија, Полска, Романија и Словачка, како и Грција, Португалија и Словенија, кои станаа подобни за поддршка од јануари 2024 година. Фондот ги надополнува другите европски финансиски инструменти, вклучително и кохезионата политика, Механизмот за закрепнување и отпорност и Фондот за праведна транзиција, и има клучна улога во поддршката на инвестиции во согласност со планот REPowerEU и пакетот мерки „Fit for 55“.
Извор: Европска комисија
