Светот се наоѓа во пресвртна точка во која економските, технолошките и геополитичките промени директно го менуваат начинот на кој се спроведува зелената транзиција. Најновиот извештај на Светскиот економски форум „Making the Green Transition Work for People and the Economy“ предупредува дека климатската акција ќе остане без поддршка доколку не стане поекономична, поправична и подостапна за луѓето и бизнисите. Во услови на повисока инфлација, раст на трошоците за капитал и нарушени синџири на снабдување, државите веќе се соочуваат со ограничен фискален простор, а граѓаните со поголеми животни трошоци, што ја комплицира политичката волја за спроведување амбициозни зелени реформи.
Извештајот покажува дека компаниите, иако генерално оптимистични за долгорочните економски придобивки од зелената економија, чувствуваат реални притисоци: 37% од извршните директори стравуваат од раст на цените на енергијата и суровините, додека 36% наведуваат дека регулаторната непредвидливост им го ограничува инвестирањето. Особено алармантен е податокот дека една третина од бизнисите немаат пристап до финансирање за зелени инвестиции, што за земјите со низок и среден доход претставува сериозна кочница за развој.
Еден од најсилните наоди е дека 80% од компаниите ширум светот очекуваат зелената транзиција долгорочно да биде економски позитивна, но истовремено речиси половина од нив се борат со растечки цени на енергија и суровини, сигнал дека оптимизмот и реалноста одат во паралелни линии. Бизнис-секторот испраќа јасна порака: да, транзицијата може да носи профит, но само доколку е фер, предвидлива и финансиски одржлива.
Истовремено, транзицијата носи силни општествени импликации. До 2030 година може да бидат загрозени речиси 15 милиони работни места, а иако се очекува нето-ефектот да биде позитивен, ударот врз заостанатите индустрии и работниците со пониско образование ќе биде значаен. Истражувањето открива дека земјите со подобри системи на социјална заштита имаат многу понизок страв од работни губитоци, јасен сигнал дека без силни политики за преквалификација и доходовна поддршка, транзицијата лесно може да ја зголеми економската нееднаквост.
Дополнителен предизвик претставува технолошката асиметрија: компаниите во поразвиените држави имаат многу поголем пристап до зелени технологии, иновации и квалификувани кадри, додека оние во економиите во развој ризикуваат да останат зависни од увозни решенија. Извештајот покажува дека повеќе од 20% од фирмите во земјите со понизок доход немаат пристап до зелена технологија, што ја нарушува глобалната конкурентност и создава нови „технолошки јазови“.
Во вакво сложено опкружување, извештајот испраќа порака дека климатската политика мора да се редизајнира така што ќе им служи и на економијата и на луѓето. Од владите се очекува да воведат предвидливи регулативи, стабилни механизми за финансирање и политики што ја намалуваат ценовната тежина врз домаќинствата. Бизнисите, пак, треба да ја интегрираат социјалната димензија во своите климатски стратегии — од обезбедување транзиција на работниците, до креирање производи и услуги што остануваат достапни за потрошувачите.
Клучната поука е јасна: зелената транзиција може да биде глобална развојна шанса само ако се спроведува правично. Во спротивно, ризикува да ја изгуби поддршката токму кај оние чија иднина треба да ја подобри. Светскиот економски форум оценува дека ова е моментот за нова наративна рамка — транзицијата не смее да биде само „зелена“, туку и правична, инклузивна и економски смислена за секоја земја, за секој сектор и за секој граѓанин.
Извор: Weforum.org
