Швајцарија останува најголемиот светски центар за трговија со суровини, особено во секторот на нафта и гас. Според најновите податоци за 2025 година, околу 35% од глобалната трговија со нафта и над 40% од трговијата со течен гас поминуваат преку швајцарски компании. Меѓу најголемите играчи со седиште во Швајцарија се компаниите Vitol, Trafigura, Gunvor, Mercuria и Glencore, кои контролираат значителен дел од светската дистрибуција на овие енергетски суровини. И покрај тоа што земјата нема сопствени нафтени или гасни ресурси, таа ја изгради својата доминација преку поволниот даночен режим, силниот финансиски сектор и релативно слаба регулатива.
Во секторот на нафта и гас, суровините речиси никогаш физички не влегуваат во Швајцарија, трговијата се реализира преку трансакции меѓу производителите и купувачите во различни земји, преку посредство на швајцарските компании. Овие компании, покрај трговијата, контролираат и важни елементи од синџирот на снабдување: од концесии за експлоатација, преку транспортни мрежи и магацини, се до дистрибутивни центри и мрежи на бензински пумпи ширум светот.
Трговијата со сурова нафта и течен гас во 2024 година достигна рекордни нивоа. Вкупните приходи од транзитната трговија во нафтениот сектор изнесуваа околу 12% од БДП на Швајцарија, што го прави овој сегмент водечки во економијата на земјата. Вработувањата во индустријата, и покрај нејзината висока економска тежина, остануваат околу 11.000 луѓе во околу 950 компании.
Големиот раст на цените и нестабилноста на глобалните пазари во последните години овозможија огромна заработка за најголемите компании. На пример, компанијата Glencore во 2024 година пријави профит од над 20 милијарди швајцарски франци, што е повеќе од 30 пати повеќе од просекот во периодот 2015–2019.
Швајцарија има централна улога како трговски центар за африканската сурова нафта, која е клучен извор на приходи за неколку држави. Од 2011 до 2024 година, швајцарските компании со посредство купиле над 800 милиони барели нафта, вредни преку 80 милијарди американски долари, што претставува значителен дел, минимум 15%, од буџетските приходи на одредени африкански производителки. Ова дополнително ја потенцира улогата на Швајцарија како важен, но и ризичен транзитен пункт во глобалната енергетска мрежа.
Благодарение на стабилниот политички систем, доверливиот банкарски и финансиски сектор, како и добро развиената инфраструктура, Швајцарија овозможува ефикасно поврзување на производителите од Блискиот Исток, Африка и Русија со кинеските, американските и европските пазари.
Во овој контекст, геополитичките тензии во последните неколку години ја зајакнаа улогата на Швајцарија како трговски хаб. На пример, санкциите против Русија од 2022 година ги натераа големите енергетски компании да бараат нови канали за дистрибуција на руската нафта, што ја зголеми трговската активност преку швајцарските фирми како посредници за пренасочување на енергенсите. Во исто време, нестабилноста во Блискиот Исток и конфликтите во Либија и Нигерија доведоа до зголемена побарувачка и волатилност на пазарот, каде што швајцарските трговци имаат улога во стабилизирање на снабдувањето преку договори и стратешки инвестирања во транспорт и складирање.
Оваа улога ја прави Швајцарија стратешки клучна за глобалната енергетска безбедност и стабилност на синџирите на снабдување. Меѓутоа, слабоста во контролата и регулацијата овозможува појава на ризици, како што се финансиски злоупотреби, недоволна еколошка одговорност и влијание врз коруптивни мрежи во земјите произведувачи. Од оваа причина, светската јавност и институциите континуирано повикуваат на поголема транспарентност и засилен надзор во трговијата со енергетски суровини преку Швајцарија, за да се обезбеди одговорна и одржлива економска практика на глобално ниво.
Енергетика 24
