Нема враќање кон рускиот гас и нуклеарната енергија. Обновливите извори остануваат клучни, но со помал ентузијазам. Дали оваа формула ќе функционира?
Пишува: Рајнхард Бутикофер
Еден од најголемите предизвици за Германија отсекогаш бил обезбедувањето достапна и конкурентна цена на енергијата. Одлуката за постепено напуштање на нуклеарната и јагленовата енергија во корист на обновливите извори отвори сериозни предизвици.
Во времето на канцеларите Герхард Шредер и Ангела Меркел, евтината руска гас стана клучен дел од германскиот енергетски микс. Дури и по првата руска инвазија на Украина во 2014 и анексијата на Крим, Германија не ја намали зависноста. Напротив, беше изграден гасоводот „Северен тек 2“, и покрај силното противење од европските партнери и САД.
По целосната руска инвазија во 2022 година, Германија мораше нагло да се откаже од рускиот гас, откако Москва се обиде да ја искористи германската зависност. Цените на енергијата нагло скокнаа. Иако министерот од Зелените, Роберт Хабек, успешно се справи со кризата, долгорочните проблеми останаа нерешени. Растечката потрошувачка на струја – предизвикана од „електрификацијата на сè“ – ја влоши состојбата.
Новиот канцелар, Фридрих Мерц, наследи тешка ситуација. Коалицијата на која ѝ претседава се обврза да ја продолжи Energiewende – енергетската трансформација што предвидува постепено напуштање на фосилните горива во корист на обновливи извори како ветер, сонце и вода. Но, Мерц најавува „прагматизам“. Владата јасно се оградува од можноста за повторно активирање на „Северен тек“, поради очигледни геополитички причини.
Укинувањето на нуклеарната енергија останува на сила. Во предизборната кампања, Христијанските демократи се залагаа за нејзино враќање, тврдејќи дека Германија треба да ја разгледа можноста за повторно активирање на последните затворени нуклеарни централи. Но оваа позиција не влезе во коалицискиот договор. Новата министерка за економија и енергија, Катерина Рајхе, не успеа да обезбеди европски субвенции за нуклеарната енергија. Владата сè уште вети поддршка за развој на првиот фузиски реактор во светот – технологија што дури и најголемите противници на нуклеарките не ја оспоруваат, иако нејзината реализација е далечна во иднината.
Друг клучен предизвик е преминот кон електрични возила. ЕУ планира забрана за продажба на нови бензински и дизел автомобили по 2035 година. Автомобилската индустрија на континентот веќе ги намалува работните места и се соочува со силна конкуренција од кинеските електрични возила, поради што критичарите предупредуваат дека транзицијата можеби се одвива пребрзо. Претстојниот преглед од страна на ЕУ може да отвори врата за одложувања. Иако германската влада ќе продолжи по електричниот пат, можно е да ја намали брзината, овозможувајќи им на германските производители време за адаптација.
Обновливите извори и понатаму се централни во енергетската стратегија на Германија – но патот напред ќе биде полн со противречности. Владата веќе не зборува за „забрзување“ на Energiewende; наместо тоа, вели дека транзицијата треба да биде „успешна, транспарентна, предвидлива и прагматична“.
Германската јавност сè уште масовно ги поддржува обновливите извори. Анкета од 2024 покажува дека 76% поддржуваат зголемена употреба на соларна енергија, а 70% се за ветерници. Владината коалиција останува посветена на германските и европските климатски цели – да стане климатски неутрална до 2045 година.
Но дали ова ќе биде возможно со намалени амбиции за обновливи извори? Коалицискиот договор тврди дека Германија може „да остане индустриска сила и истовремено да стане климатски неутрална“, но владата на Мерц се повлече од претходното ветување за намалување на данокот на струја за сите бизниси и граѓани. Вистинскиот тест ќе биде во тоа дали овие заложби ќе се претворат во конкретни резултати.
Како и претходната влада, Мерц сака Германија да стане водечки центар за истражување, производство и рециклажа на батерии. Ако буџетот дозволи, ќе се субвенционира производството, пристапот до суровини, машините и инженерството. Но слични политики претходно не вродиле со плод. „Изгорен еднаш – двапати повнимателен“ или пак „неуспех по неуспех – до успех“?
Друг приоритет е водородот. Новата влада е помалку фокусирана на зелен водород, а повеќе на зголемување на производството воопшто. Поддршката за карбонска сепарација и складирање ќе биде законски гарантирана. Енергетската ефикасност, пак, речиси и да не се споменува – коалицискиот договор не содржи мерки за нејзино промовирање. Во овој контекст, индустриската вештачка интелигенција може да одигра значајна улога, претворајќи ја сегашната слабост во конкурентска предност.
Еден возбудлив исклучок од севкупниот умерен пристап е најавата за изградба на демонстрациски Hyperloop – ултрабрз транспортен систем со капсули што се движат речиси со брзина на звук низ вакуумски цевки со магнетна левитација. Речиси како мисија до Месечината! Но, детали за тоа каде, кога и како ќе се финансира сè уште недостигаат.
Сепак, главната водилка останува прагматизмот. Германија ќе продолжи по патот на обновливите извори, но со побавно темпо. Електрификацијата на транспортот ќе се одвива со поголема внимателност, давајќи им време на домашните производители да се вклучат во трката. Канцеларот Мерц сака да се фокусира на стабилен, постепен напредок, но идеолошките судири може повторно да излезат на површина. Лобистите од фосилната индустрија и активистите за зелена транзиција ќе продолжат да влечат во различни насоки.
Рајнхард Битикофер е постар соработник во Технолошката програма на Центарот за европски политички анализи. Претходно беше пратеник во Европскиот парламент (2009–2024) и еден од водечките претставници на Европската зелена партија.
Извор: CEPA.org
