Американскиот претседател Доналд Трамп покажува неочекуван интерес за нуклеарните електрани во Украина, особено за нуклеарната централа Запорожје, која е под руска контрола од почетокот на војната.
Вашингтон. 20 март 2025 – Американскиот претседател Доналд Трамп ја насочи својата администрација кон неочекуван и смел потег: интерес за нуклеарните капацитети во Украина, со особен акцент на нуклеарната централа Запорожје, која од 2022 година е под контрола на руските сили. Според ексклузивна сторија на весникот Financial Times од 20 март 2025, Белата куќа размислува за можноста САД да преземат „сопственост“ врз овој енергетски колос. Од другата страна, украинскиот лидер Володимир Зеленски испраќа недвосмислена порака: бара американска поддршка за враќање на централата под украински суверенитет, но не и нејзино предавање во рацете на САД. Овој развој ги осветлува сложените енергетски и геополитички маневри во Источна Европа.
Американски амбиции за Запорожје: Енергија или доминација?
Нуклеарната централа Запорожје, сместена во југоисточна Украина, не е само обичен енергетски објект – таа е најголемата нуклеарна централа во Европа и симбол на моќ. Откако руските сили ја зазедоа во март 2022, во раните денови на инвазијата, таа се претвори во фокусна точка на меѓународната загриженост поради безбедносните ризици и геополитичките импликации. Според FT, администрацијата на Трамп ја гледа Запорожје како потенцијален „трофеј“ во енергетскиот сектор. „Белата куќа размислува за преземање на сопственост врз централата“, пишува весникот, навестувајќи дека овој потег може да биде дел од поширока стратегија за зацврстување на американското влијание во регионот. 
Зеленски, меѓутоа, има поинаква цел. Тој не бара нов газда за централата, туку сојузник. „Зеленски нагласува дека му е потребна американска помош за враќање на Запорожје под украинска контрола, а не за нејзино предавање на САД“, пренесува FT, повикувајќи се на извори од Киев. Оваа разлика во визиите меѓу Вашингтон и Киев би можела да ги закомплицира преговорите, особено во време кога Украина се бори да ја сочува својата енергетска автономија среде војната.
Геополитика и енергија: Игра на високи влогови
Што го мотивира интересот на Трамп за Запорожје? Аналитичарите цитирани од FT посочуваат две клучни причини: енергетска сигурност и геополитичка надмоќ. „Белата куќа гледа шанса да ја зајакне американската позиција во глобалната енергетска мрежа“, се вели во текстот. Во услови на европска енергетска криза, предизвикана од војната и санкциите против Русија, нуклеарната енергија станува сè позначаен ресурс. Контролата врз Запорожје би можела да им овозможи на САД стратешка предност во снабдувањето со енергија во Европа.
Сепак, овој план не е лишен од контроверзии. Додека САД размислуваат за проширување на своето влијание, Зеленски останува непоколеблив во одбрана на националниот суверенитет. „Ние не разговараме за отстапување на нашата централа, туку за соработка“, изјавил висок украински функционер за FT. Оваа напнатост открива дека, и покрај сојузништвото, интересите на двете држави не се совршено усогласени.
Влијание врз Македонија и Европа: Како ова нè засега?
За Македонија, приказната за Запорожје не е само далечен геополитички настан – таа може да има конкретни последици. Како земја зависна од увоз на електрична енергија, секоја промена во европските енергетски динамики може да се одрази врз цените на струјата и гасот кај нас. Доколку САД успеат да воспостават контрола или значително влијание врз Запорожје, тоа би можело да донесе стабилност во европското снабдување со енергија. Но, истовремено, би можело да ги заостри тензиите со Русија, предизвикувајќи економски бранови низ целиот континент.
Експертите остануваат претпазливи. „Ова не е само енергетско прашање – ова е геополитичка пресметка“, заклучува авторот на FT. Дали Трамп ќе успее да ја оствари својата амбиција, или Зеленски ќе го задржи Запорожје како украински столб, допрва ќе се покаже. Едно е јасно: нуклеарната централа во Украина престана да биде само техничка инфраструктура – таа е арена на судир на интереси.
Извор: Financial Times, „Why Donald Trump is interested in Ukraine’s nuclear power plants“
