Глобалната побарувачка за нафта продолжува да расте и покрај изразениот вишок на пазарот, покажува најновиот Oil Market Report на Меѓународната енергетска агенција (ИЕА), објавен на 11 декември 2025 година. Агенцијата прогнозира зголемување од 830 илјади барели дневно во 2025 година, а за 2026 прогнозата е подигната на 860 илјади барели дневно поради подобрените економски и трговски услови. Најголем дел од растот годинава доаѓа од гасното масло и авио-горивата, додека во 2026 петрохемиските суровини ќе доминираат со над 60% од вкупното зголемување.
Паралелно со растечката побарувачка, глобалното производство во ноември падна за 610 илјади барели дневно, а од септември досега вкупниот пад изнесува 1,5 милиони барели дневно. Најголем дел од намалувањето е во земјите на ОПЕК+, пред сè во Русија и Венецуела поради заострените санкции, како и во Кувајт и Казахстан поради непланирани прекини. Рускиот извоз се намалил за 420 илјади барели дневно, а приходите паднале на 11 милијарди долари – 3,6 милијарди помалку од лани, при што цената на Urals се намалила на 43,52 долари за барел. Сепак, ИЕА останува при прогнозата дека глобалното снабдување ќе порасне за 3 милиони барели дневно во 2025 и 2,4 милиони во 2026 година, предводено од САД, Бразил и биогоривата.
На пазарот на преработени деривати ситуацијата останува затегната. Иако рафинериските застои од ноември се стабилизираат, високите маржи се задржуваат на нивоа невидени од првите месеци по руската инвазија врз Украина. Ограничениот рафинериски капацитет надвор од Кина, растечката побарувачка за дизел и авиогориво и претстојните европски забрани за увоз на деривати од руска нафта во 2026 ја продолжуваат тензијата на пазарот. Агенцијата ја зголеми прогнозата за светската рафинирачка активност во 2026 на 84,4 милиони барели дневно.
Глобалните залихи достигнаа четиригодишен максимум од 8,03 милијарди барели, со просечно дневно зголемување од 1,2 милиони барели во првите десет месеци од 2025. Најголемиот раст доаѓа од нафтата „на вода“, која од август пораснала за 213 милиони барели поради санкционирани испораки, рекордни долгорочни транспортни рути и сезонски слабата побарувачка во Блискиот Исток. Кина и САД исто така забележуваат значајни зголемувања на резервите, но во клучните ценообразовни хабови залихите растат минимално, што создава паралелни пазарни услови.
И покрај глобалниот вишок, цените на суровата нафта продолжуваат да паѓаат. Северноморскиот Brent во ноември се намали на 63,63 долари за барел, што е петти месец по ред на пад и најдолга таква серија во последните 11 години. Американскиот WTI се движи околу 59 долари за барел. Слабите фундаментални фактори, рекордните количини нафта во транспорт и ниската пазарна волатилност ги одржуваат цените близу четиригодишни минимуми.
ОПЕК+ значително заостанува зад своите таргети. Русија произведува половина милион барели дневно помалку од квотата, Нигерија и Кувајт бележат слични отстапувања, а Казахстан се соочи со сериозни прекини. Иран, пак, останува стабилен со околу 1,9 милиони барели дневно извоз, но голем дел од суровината се акумулира на танкери поради намалено купување од кинеските независни рафинерии.
ИЕА оценува дека пазарот влегува во период на контрастни трендови – зголемена побарувачка, растечки глобални залихи, пад на цените на суровината и истовремено високи маржи на дериватите. Ограничениот рафинериски капацитет, санкциите кон Русија и геополитичките неизвесности ќе продолжат да создаваат нестабилни услови во 2026 година, со можност паралелните пазарни реалности да се задржат уште подолг период.
Извор: IEA.org
