Брисел. 3 декември 2025 – Советот на ЕУ и Европскиот парламент постигнаа привремен договор за регулативата со која постепено ќе се укине увозот на руски природен гас, како дел од стратегијата REPowerEU за енергетска безбедност и намалување на зависноста од Русија. Одлуката следи по руската злоупотреба на испораките на гас и значајните последици за европскиот енергетски пазар.
Според договорот, забраната за увоз на течен природен гас (LNG) од Русија целосно ќе стапи на сила до крајот на 2026 година, додека забраната за гас преку цевководи ќе биде воведена до есента 2027 година. Мерката има за цел да ја зајакне енергетската независност на Унијата и безбедноста на снабдување.
„Ова е голема победа за Европа. Мора трајно да ја прекинеме зависноста од рускиот гас, а денешниот договор е важен чекор напред“, изјави данскиот министер за клима и енергетика Ларс Аагаард.
Клучни точки од договорот
Преоден период за постојни договори:
- За краткорочни договори склучени пред 17 јуни 2025 година, забраната ќе важи од 25 април 2026 (ЛНГ) и 17 јуни 2026 (цевководен гас).
- За долгорочни ЛНГ-договори, забраната почнува на 1 јануари 2027 година.
- За долгорочни договори за цевководен гас, забраната ќе се применува од 30 септември 2027 година, доколку државите-членки ги исполнуваат целите за складирање гас, а најдоцна од 1 ноември 2027 година.
Измените на постојни договори ќе бидат дозволени само за технички неопходни цели и без можност за зголемување на количините.
Авторизација и царински контроли:
Сите увози на гас ќе подлежат на претходна авторизација. За руски гас, документите ќе треба да се достават најмалку еден месец однапред. Постапката нема да важи за земји кои исполнуваат одредени критериуми, како големи извознички држави кои веќе ограничуваат руски гас.
Национални планови за диверзификација:
Сите земји-членки ќе мора да поднесат планови за диверзификација на снабдувањето, со цел навремено прекинување на сите увози на руски гас. Истата обврска важи и за земјите кои сè уште увезуваат руска нафта. Европската комисија најави законски предлог за постепено укинување и на увозот на руска нафта најдоцна до крајот на 2027 година.
Контрола и санкции:
Во договорот се вметнати и одредби за ефикасни и пропорционални казни за компаниите и физичките лица кои нема да се придржуваат до регулативата. Задржана е и можноста за привремено суспендирање на забраната во случај на сериозна закана за енергетската безбедност на една или повеќе земји-членки.
Комисијата ќе ја оцени примената на регулативата две години по нејзиното стапување во сила.
Договорот треба да биде формално одобрен од Советот и Европскиот парламент пред да стапи во сила.
Контекст
По руската инвазија врз Украина, ЕУ во 2022 година се обврза да ја намали зависноста од руските фосилни горива. Додека увозот на руска нафта во 2025 година е сведен под 3%, рускиот гас сè уште сочинува околу 13% од увозот во ЕУ, во вредност од над 15 милијарди евра годишно. Новата регулатива има за цел да го елиминира овој ризик и да ја зајакне енергетската безбедност на Унијата.
Извор: Consilium.europa.eu
