Брисел. 16 декември 2025 – Министрите за енергетика на земјите членки на Европската Унија во текот на вчерашниот ден дадоа широка поддршка за новата финансиска рамка на програмата „Поврзување на Европа“ (Connecting Europe Facility – CEF) за периодот 2028–2034, со која значително се зголемуваат средствата за прекугранична енергетска инфраструктура и проекти за обновлива енергија. Од 2028 година, земјите членки ќе можат да инвестираат повеќе во електроенергетски мрежи, гасоводи и заеднички енергетски проекти, со цел зајакнување на поврзаноста и отпорноста на европскиот енергетски систем.
Европската комисија предлага во рамки на новиот повеќегодишен буџет за енергетски проекти да бидат издвоени 29,9 милијарди евра, што е речиси четири пати повеќе од средствата предвидени во тековниот буџет за периодот 2021–2027. Фондот ќе биде насочен кон модернизација и проширување на електричните мрежи, поддршка на прекугранични проекти за соларна и ветерна енергија, како и подобрување на капацитетите за пренос на чиста енергија меѓу земјите членки. Ова е дел од пошироката стратегија на Унијата за зголемување на енергетската безбедност, намалување на цените и постигнување климатска неутралност до 2050 година.
Во листата на поддржани инфраструктурни проекти се вклучени и инвестиции во водородна и гасна инфраструктура. Овој аспект предизвика критики од невладини организации и дел од европратениците, кои предупредуваат дека постои ризик дел од средствата да се искористат за проекти поврзани со фосилни горива, особено ако се користи т.н. фосилен водород. Критичарите сметаат дека ваквиот пристап може да го забави преминот кон целосно чисти извори на енергија.
Данскиот министер за енергија, клима и комунални услуги, Ларс Аагард, оцени дека усвојувањето на основната архитектура на идниот енергетски буџет на ЕУ е важен чекор кон пониски цени на енергијата, зајакнување на конкурентноста на европската економија и подобрување на енергетската сигурност. Според дипломатски извори од ЕУ, за време на преговорите немало „црвени линии“, а сите земји членки ја поддржале предложената рамка, со исклучок на Унгарија, која се воздржала.
Поддршка за програмата изразија и одделни земји членки, кои гледаат можност преку CEF да решат долгогодишни структурни проблеми. Португалскиот државен секретар за енергија, Жан Барока, истакна дека фондот е од особено значење за Португалија, бидејќи ќе овозможи финансирање на клучни проекти за постигнување на целта од 15% електроенергетска интерконекција до 2030 година и целосна интеграција на Иберискиот Полуостров во европскиот енергетски пазар.
Француските претставници ја поздравија одлуката на Комисијата да дозволи технолошка неутралност во рамки на CEF, што значи дека земјите членки ќе можат самостојно да избираат технологии и извори на енергија при планирањето на инфраструктурата. Воедно, беше нагласена потребата од сеопфатен пристап кој ќе ги земе предвид сите трошоци на енергетскиот систем, тема која е особено чувствителна за Франција во контекст на прекуграничните проекти со Шпанија и Португалија.
Сепак, новите правила за финансирање отворија дебата за транспарентноста и контролата на трошењето на средствата. Европратениците од Комитетот за транспорт на Европскиот парламент и Европскиот суд на ревизори изразија загриженост дека зголемената флексибилност, по моделот на Механизмот за закрепнување и отпорност, може да ја отежне парламентарната и ревизорската контрола врз распределбата на средствата. Комисијата, пак, уверува дека деталните критериуми ќе бидат утврдени преку работните програми и повиците за проекти во фазата на имплементација.
Министрите за енергетика му дадоа мандат на Советот на ЕУ да започне преговори со Европскиот парламент за програмата. Сепак, конечната одлука за буџетот за периодот 2028–2034 сè уште е предмет на рани дискусии и ќе зависи од договорот за следната повеќегодишна финансиска рамка на Европската Унија, која се очекува најрано во 2027 година.
Извор: Euronews.com
