Франкфурт. 25 септември 2025 – Европските компании се далеку поранливи на нафтени шокови во споредба со американските конкуренти, покажува нова анализа на Европската централна банка (ЕЦБ) објавена во рамки на нејзината Working Paper Series. Истражувањето, засновано на податоци за повеќе од 7.000 јавно листирани фирми во периодот 1989–2023, открива драматични разлики во реакциите на двата континента при раст на цените на енергенсите.
Според студијата, зголемување на светската цена на нафта од 10% води до пад на инвестициите кај европските компании за 0,53 процентни поени веќе по една година. Особено загрижувачки е тоа што вложувањата во истражување и развој (R&D) се намалуваат за речиси 2% по две години – тренд што директно ја загрозува идната иновативност и продуктивност. Наспроти тоа, американските компании не бележат статистички значаен пад на капиталните издвојувања во слични услови.
„Совршена бура“ на слабости во Европа
ЕЦБ во студијата наведува повеќе структурни причини:
- Енергетска зависност: Европа во 2023 година увезувала 67,2% од потребните енергенси, а речиси целата нафта (98,6%). САД, пак, благодарение на револуцијата со нафта од шкрилци, денес се нето-извозник со негативна стапка на зависност (-9,7%).
- Удар врз ранливите компании: Најсилно се погодени енергетски интензивните индустрии како хемијата, металургијата, стакларството и градежништвото, особено ако фирмите имаат ограничени финансии и висока задолженост.
- Финансиска структура: Европската зависност од банкарско финансирање ги прави фирмите поосетливи на шокови, додека во САД длабоките капитални пазари овозможуваат поголема флексибилност и отпорност.
Авторите дури наведуваат дека кога од анализата се исклучат американските компании кои директно профитирале од експанзијата на шкрилците, разликата во реакцијата меѓу Европа и САД речиси исчезнува – што ја потврдува клучната улога на оваа структурна промена во енергетската политика на САД.
Препораки за Европа
За да се намали ранливоста, ЕЦБ предлага комбинација на краткорочни и долгорочни мерки:
- заедничка европска набавка на енергенси и поголема употреба на долгорочни договори за електрична енергија со цел стабилизирање на цените;
- забрзување на зелената транзиција со олеснување на административните процедури и поинтензивна поддршка за обновливи извори;
- таргетирани олеснувања за енергетски интензивните индустрии;
- продлабочување на Унијата на капитални пазари за фирмите да добијат полесен пристап до обврзници и акции, наместо да зависат речиси исклучиво од банкарски кредити.
Долгорочна закана за конкурентноста
ЕЦБ предупредува дека доколку Европа не изгради поотпорна енергетска и финансиска архитектура, континентот ризикува постепено еродирање на индустриската база. Додека американските фирми продолжуваат да инвестираат и во услови на енергетска турбуленција, европските би можеле да се соочат со повисоки сметки денес и со помала конкурентска моќ утре.и продолжуваат да инвестираат дури и во услови на шокови, европските ризикуваат да останат со поскапа енергија денес и со помал раст утре.
Извор: Ecb.europa.eu
