Нантакер. 29 јули 2025 — Светот е во тивка, но длабока енергетска криза, а иднината се чини сè понесигурна. Ова е главната порака од четвртото годишно интервју со легендарниот енергетски аналитичар и добитник на Пулицерова награда, Даниел Јергин, кое се одржа на бреговите на Нантакет, САД.
Јергин, потпретседател на S&P Global и автор на влијателната книга The Prize, по враќањето од дипломатско-енергетска тура низ Блискиот Исток, Азија и Европа, донесе трезвен поглед на реалноста што не само што нè чека, туку веќе и не стигнува.
Во фокусот на разговорот беше клучната дилема: дали САД, па и светот, ќе можат да произведат доволно електрична енергија за да ја поддржат експлозивната експанзија на вештачката интелигенција и нејзините гладни дата-центри. Денес, тие центри веќе трошат над 4% од електричната енергија во САД, бројка што, според Јергин, може да достигне и 10% до 2030 година. Но тоа е само дел од приказната. Производството на чипови, батерии и дигитална инфраструктура носи уште поголеми барања, а енергетскиот систем пука по рабовите.
Решението, барем засега, не лежи во обновливите извори. „Сончевата и ветерната енергија едноставно не можат да ја покријат континуираната побарувачка“, вели Јергин. Наместо тоа, на сцената повторно се враќаат гасните турбини и нуклеарната енергија. Побарувачката за турбини од страна на гиганти како GE Vernova, Siemens и Mitsubishi е толку висока, што следната испорака е можна дури во 2030 година. Тоа, пак, отвора прашања за сигурноста на напојувањето во наредните пет години.
Истовремено, сведочиме на тивка, но решителна ренесанса на нуклеарната енергија. Компаниите како Microsoft, Amazon и Meta веќе склучуваат договори со електрани во Пенсилванија и Илиноис, а Вирџинија дури размислува за изградба на фузиски реактор. Сето тоа, за да се обезбеди стабилен и предвидлив „базен товар“ на енергија, нешто што сонцето и ветерот не можат да гарантираат. Но Јергин предупредува: „Нуклеарките не се решение за утре, тие се инвестиција за иднината.“
И додека технологијата напредува, индустријата се соочува со сурова реалност: недостиг од бакар. Клучен метал за енергетската транзиција, бакарот е потребен за сè – од електрични возила до батерии и дата-центри. Цената скокна за 41% оваа година, а САД имаат само две активни топилници, наспроти над 50 во Кина. Проблемот не е само во рударството, туку и во преработката, поле на кое Кина има речиси монопол. „Тоа е местото каде енергетиката се среќава со геополитиката“, објаснува Јергин. Кина, вели тој, не е веќе зависна од американскиот пазар – само 15% од нејзиниот извоз оди кон САД. Пекинг сè повеќе се врти кон глобалниот југ, кон самодоволност и алтернативни партнери.
Во меѓувреме, САД тивко ја презеде водечката улога во производството и извозот на течен природен гас (LNG), кој стана не само економски, туку и геостратегиски ресурс. „LNG беше клучен за отпорот на Европа против Русија по отсекувањето на гасот од Путин“, нагласува Јергин. Денес, вредноста на извозот на LNG е двојно повисока од таа на филмската и ТВ индустрија – нешто што никој не би го претпоставил пред една деценија.
Нафтата, пак, можеби ја достигна својата кулминација. САД произведуваат 13.5 милиони барели дневно, што е повеќе од Саудиска Арабија и Русија, но растот се успорува. Со Кина во транзиција кон електрични возила, глобалната побарувачка се стабилизира. „Можеби до раните 2030-ти, побарувачката ќе се стабилизира, но нема да видиме и драстичен пад“, вели Јергин, повикувајќи се на својата книга The New Map.
Иако хидрогенот до неодамна беше славен како идниот голем извор на енергија, ентузијазмот избледе. „Воздухот излезе од балонот“, призна Јергин, додавајќи дека нема да има онаа улога што многумина ѝ ја припишуваа.
На крајот, Јергин ја опиша глобалната енергетска трка како судир на две филозофии: „The Art of the Deal“ на САД против „Долгиот марш“ на Кина. „Кинезите на САД гледаат како на хаотично општество, додека самите себе се гледаат како стабилна, дисциплинирана сила. Можеби грешат, но нивната стратегија е доследна“, заклучи тој.
Додека светот се подготвува за уште еден технолошки скок, основното прашање останува: ќе има ли доволно струја да го одржи чекорот со амбициите на човештвото? Според Јергин — само ако дејствуваме сега.
Извор: PuckNews
