Белем. Бразил, 12 ноември 2025 – Во понеделникот во бразилскиот град Белем започна триесеттиот глобален климатски самит (COP30), точно една деценија по историскиот собир во Париз, на кој беше усвоен Парискиот договор. Настанот го отвори претседателот на Бразил, Луис Инасио Лула да Силва, кој го нарече овој самит „момент на вистината“ за човештвото и иднината на планетата.
На отворањето се обрати и генералниот секретар на Обединетите нации, Антонио Гутереш, кој предупреди дека меѓународната заедница не успеала да го ограничи глобалното затоплување на 1,5 степени Целзиусови, што беше најамбициозната цел од Парискиот договор во 2015 година. Тој нагласи дека, и покрај напредокот во обновливите извори на енергија и глобалните иницијативи, климатската акција останува недоволна за да се спречат најтешките последици од климатските промени.
Најновиот извештај на Програмата на Обединетите нации за животна средина укажува дека, со сегашното темпо, светот ќе го достигне прагот од 1,5 степени затоплување во следните десет години, а до крајот на векот температурата може да порасне за 2,8 степени. Иако овие бројки се подобри од предвидувањата од пред една деценија, кога се прогнозираше пораст од над 4 степени, научниците предупредуваат дека ова темпо не е доволно за да се избегнат сериозни климатски нарушувања.
Во меѓувреме, обновливите извори на енергија стануваат доминантен фактор на светските пазари. Тие се поевтини од фосилните горива, технологијата за складирање енергија брзо напредува, а процесот на декарбонизација веќе е во тек. Сепак, пред светот стојат нови прашања – како да се забрза напуштањето на фосилните горива, како да се обезбеди праведна транзиција за сиромашните и најранливите заедници и како да се намали влијанието на фосилната индустрија која сè уште има значајна политичка моќ.
На самитот учествуваат делегации од повеќе од 170 држави, но без директно учество на САД. Администрацијата на Доналд Трамп претходно најави дека нема да земе учество во официјалните преговори и повторно го повлече потписот од Парискиот договор.
Главните теми на разговорите во Белем се адаптацијата кон климатските промени и финансирањето на климатските политики, области кои со години остануваат најсложени во меѓународните преговори поради потребата од големи и долгорочни инвестиции.
Во обид да внесе оптимизам, Бразил ја претстави иницијативата за глобален фонд за заштита на тропските шуми. Планот предвидува почетна инвестиција од 25 милијарди долари, од кои засега се обезбедени 5,5 милијарди. Главен донатор е Норвешка, која издвојува три милијарди, но со услов да не учествува со повеќе од 20% од вкупниот капитал, што значи дека Бразил ќе мора да обезбеди дополнителни средства во наредните години.
Самитот во Белем се одржува во време на зголемени геополитички тензии, енергетски трансформации и политичка поларизација. Сè повеќе експерти предупредуваат дека глобалниот систем на климатска дипломатија, вклучително и форматот на годишните самити, мора да се прилагоди на новата реалност и да понуди поефикасни, правовремени решенија. Дали COP30 ќе успее да донесе конкретни договори и нов импулс во борбата против климатските промени останува прашање чии одговори ќе зависат од подготвеноста на земјите да преминат од декларации кон конкретна акција.
Енергетика 24
