Њујорк. 10 јануари 2025 – Геополитичката турбуленција и конфликтите ја одбележаа 2024 година, внесувајќи неизвесност на глобалните нафтени пазари. Според најновата анализа на „Голдман Сакс“, цената на суровата нафта од типот Брент минатата година во просек изнесувала околу 80 долари за барел, иако во одредени моменти паднала и до 70 долари. Оваа нестабилност, резултат на сложените глобални динамики, поставува клучни прашања за иднината на енергетските пазари во 2025 година. Истражувачкиот тим на „Голдман Сакс“ предвидува дека цената на Брент ќе се движи помеѓу 70 и 85 долари за барел, со просек од 76 долари. Но, дали овој ценовен опсег ќе издржи? Одговорот, според експертите, лежи во геополитиката и производствените капацитети – фактори кои продолжуваат да ја кројат енергетската иднина.
Геополитичките настани и во 2025 година ќе бидат главен двигател на нафтените цени, иако нивниот исход останува тешко предвидлив. Дан Струјвен, заменик-шеф на глобалното истражување на суровини и раководител на одделот за нафта во „Голдман Сакс“, нагласува дека пазарот ќе биде под силно влијание на производството во земјите надвор од ОПЕК, како и на геополитичките тензии – од санкции до трговски ограничувања. Едно од можните сценарија е пад на испораките на иранска нафта за еден милион барели дневно, предизвикан од заострени санкции во рамките на американската политика на „максимален притисок“.
Доколку тоа се случи, а ОПЕК+ одговори со зголемување на производството, цената на Брент би можела да се искачи до просек од 80-тина долари за барел до средината на годината. 
Историјата нуди поуки за ваквите прогнози. По повлекувањето на САД од нуклеарниот договор со Иран во мај 2018 година, извозот на ирански течни горива се сруши за 2,4 милиони барели дневно до почетокот на пандемијата, при што испораките кон земјите од ОЕЦД паднаа на нула. Денес, изјавите на одредени американски политички фигури сугерираат дека нов удар врз иранскиот извоз е возможен. Сепак, овој пат ефектот би бил помал – Кина сега апсорбира 90% од иранската нафта, намалувајќи ја зависноста на Техеран од западните пазари.
Сепак, високите резервни капацитети на ОПЕК+ – коалиција формирана во 2016 година меѓу оригиналните членки на ОПЕК и десет други земји-производители – би можеле да ги ограничат цените во 2025 година. Според „Голдман Сакс“, овој капацитет, заедно со еластичноста на американските производители на нафта од шкрилци, ќе спречи драматичен раст на цените, дури и при силна побарувачка. Од друга страна, брзото прилагодување на понудата од ОПЕК и САД се очекува да го ублажи ризикот од остри падови.
Краткорочните прогнози укажуваат на умерен раст на цените, проследен со стабилизација поради резервите. Но, Струјвен предупредува: „Геополитичките настани, познати по својата непредвидливост, можат да ги изместат цените надвор од предвидениот опсег од 70-85 долари.“
Интригантно е што „Голдман Сакс“ предвидува раст на побарувачката на нафта во следната деценија, поттикнат од економскиот подем во земјите во развој. Како што овие економии растат, потребата за енергија се зголемува, особено во сектори каде декарбонизацијата е бавна – како авијацијата и петрохемијата. „Очекуваме побарувачката да расте уште десет години“, вели Струјвен, истакнувајќи дека зголемените приходи во овие земји ќе ја зголемат потребата за транспорт.
Од друга страна, растот на производството во земјите надвор од ОПЕК ќе биде клучен за балансирање на пазарот. Според прогнозите, снабдувањето со течни јаглеводороди од не-ОПЕК земји (без Русија) ќе се зголеми за 1,7 милиони барели дневно во 2025 година, предводено од САД, Канада, Бразил и Гвајана. Овој прилив може да создаде вишок на понуда, што делумно објаснува зошто цените паднаа во 2024 година и зошто би можеле да останат ограничени и во 2025 година.
Долгорочно, побарувачката за нафта ќе продолжи да расте до средината на 2030-тите, поттикната од економскиот раст во земјите во развој – каде БДП се очекува да расте со речиси 4% годишно во втората половина на деценијата. Глобалниот авиосообраќај се предвидува да се удвои до 2040 година, додека напорите за декарбонизација во овој сектор заостануваат. Наспроти тоа, патниот транспорт може да забележи пад на потрошувачката на нафта по возило благодарение на електричните автомобили, нагласувајќи ја сложеноста на енергетската транзиција.
Како заклучок, „Голдман Сакс“ ја потенцира пресудната улога на геополитиката во обликувањето на нафтените цени во 2025 година. Додека резервните капацитети и растот на производството од не-ОПЕК земји можат да донесат стабилност, потенцијалните нарушувања – како санкции врз Иран или нови конфликти – носат ризик од флуктуации. Истовремено, долгорочниот раст на побарувачката од земјите во развој потврдува дека нафтата ќе остане во срцето на глобалната енергетска сцена уште многу години.
Извор: Goldman Sachs Research, “How Geopolitics Will Ripple Through Oil Prices in 2025”
