Во време кога ресурсите се сè поретки, а јавната свест за штетното влијание од нашето „фрли и заборави“ однесување расте, преминот кон кружна економија станува не само пожелна, туку и неопходна алтернатива. Наместо производите да завршат на депонии, кружната економија се залага за нивно продолжено користење, поправка, повторна употреба и,кога ништо друго не е можно, искористување на нивната енергетска вредност.
Токму тука стапува на сцена концептот генерирање енергија од отпад, кој вклучува претворање на отпадни материјали во топлинска или електрична енергија. Овој процес може да биде клучен дел од транзицијата кон поодржливи практики – но само ако се користи разумно и во вистински контекст.
Каде стои „енергијата од отпад“ во хиерархијата на управување со отпад?
За да се разбере нејзиното место, потребно е да се погледне хиерархијата на отпадот – водилка што покажува кои методи се најпожелни. На врвот се наоѓаат намалувањето на отпад, повторната употреба и рециклирањето. Генерирањето енергија доаѓа подоцна, како „помало зло“ во однос на депонирањето, но далеку од идеалното решение. Колку ќе биде „зелена“ оваа енергија зависи од ефикасноста на постројките и од составот на отпадот — особено од тоа колкав дел од него е биоразградлив. 
1. Согорување: Брз начин со еколошка цена
Согорувањето е најчесто користениот метод – отпадот се гори, а топлината што се ослободува се користи за производство на електрична енергија. Оваа метода има ефикасност од 15–27% и бара минимална подготовка. Но, и покрај тоа што ги заменува фосилните горива, согорувањето емитира значајни количини CO₂ и други загадувачи преку чадоводните гасови.
2. Гасификација: Хемиска трансформација во синтетички гас
Во овој процес, отпадот се загрева со кислород и/или пареа на високи температури, создавајќи „синтетички гас“ (syngas), кој може да се претвори во гориво, електрична енергија или хемикалии. Иако технолошки напреден, процесот е енергетски интензивен и често вклучува дополнително согорување – што ја намалува неговата одржливост.
3. Пиролиза: Тивко и без кислород
Пиролизата ја разградува материјата при високи температури, но без присуство на кислород, со што се намалуваат емисиите на некои загадувачи. Сепак, еколошките организации како Friends of the Earth не ја сметаат за „обновлива“, бидејќи и понатаму ослободува јаглерод од пластика и синтетика.
4. Анаеробна дигестија: Моќта на органскиот отпад
Овој процес користи микроби за разградување на органскиот отпад (како остатоци од храна) во услови без кислород, создавајќи биогас и природно ѓубриво. Само од 5,5 милиони тони прехранбен отпад може да се создаде енергија за околу 164.000 домаќинства – со значителна заштеда на емисии.
5. Гас од депонии: Последен здив, но сè уште важен
Иако е метод во опаѓање, искористувањето на гасот од распаѓање на отпад во депониите сè уште придонесува за енергетската мрежа. Во Обединетото Кралство, оваа метода произвела 3,04 TWh зелена енергија во една година.
Пластиката – проблем и потенцијал
Јавната загриженост за пластичниот отпад експлодираше последниве години, а владите се обврзаа на амбициозни цели – како британскиот план за елиминација на „избежливата“ пластика до 2042 година. Претворањето на пластика во енергија преку пиролиза или гасификација изгледа логично, бидејќи пластиката потекнува од фосилни горива. Се развиваат и нови технологии, како ладна плазма пиролиза, кои ветуваат производство на водород и метан – но нивната реализација бара големи инвестиции, напредни системи и внимателно планирање.
Заклучок: Енергијата од отпад не е магично решение
Додека генерирањето енергија од отпад нуди вредна алтернатива во управувањето со отпад, таа не смее да ја замени повторната употреба, рециклирањето и еко-дизајнот на производите. Овој пристап треба да се користи само тогаш кога другите опции се исцрпени.
Вистинскиот пат кон одржливост започнува со превенција, односно создавање помалку отпад, користење производи подолго и изнаоѓање начини тие да се поправат, рециклираат и пренаменат. Дури потоа доаѓа редот на енергијата од отпад како, последна станица, а не како главна дестинација.
Енергетика 24
