Загреб. 22 април 2025 – Американскиот федерален суд во Вашингтон го отфрли барањето на Хрватската влада за укинување на налогот на унгарската енергетска компанија МОЛ за спроведување на арбитражната одлука од 2022 година, со што уште еднаш се потврди правната сила на меѓународните арбитражни пресуди и обврските на државите кон странските инвеститори, објави „Вечерњи лист“.
Оваа одлука е дел од долгогодишниот спор меѓу Хрватска и МОЛ околу управувањето и сопственичките односи во хрватската нафтна компанија ИНА, што има значителни импликации за енергетскиот сектор во регионот. Спорот започна пред повеќе од една деценија, кога МОЛ, како значаен акционер во ИНА, ја обвини Хрватска за прекршување на договорните обврски од договорот за управување со компанијата. Според пресудата на Меѓународниот центар за решавање инвестициски спорови (ICSID), кој функционира под покровителство на Светската банка, Хрватска не ги исполнила обврските кон МОЛ, со што ги нарушила правата на унгарската компанија како странски инвеститор. Арбитражниот суд во 2022 година донесе одлука во корист на МОЛ, обврзувајќи ја Хрватска да исплати отштета од 200 милиони американски долари.
Хрватска се обиде да ја оспори оваа одлука пред американскиот суд, тврдејќи дека постојат правни основи за нејзино непризнавање на територијата на САД. Сепак, судот во Вашингтон ги отфрли овие аргументи, давајќи му на МОЛ правна основа да бара присилна наплата доколку Хрватска не ја исполни обврската за плаќање. Оваа одлука ја става Хрватска во незавидна позиција, со оглед на финансиските и политичките импликации од случајот, особено во контекст на енергетската независност и регионалните односи. 
Случајот со ИНА и МОЛ долго време е во фокусот на регионалната јавност, бидејќи ИНА е клучен играч во енергетскиот сектор на Хрватска, но и пошироко. Спорот, исто така, фрла светло врз предизвиците со кои се соочуваат државите во Југоисточна Европа во однос на привлекувањето странски инвестиции и почитувањето на меѓународните договори. Додека Хрватска се соочува со обврската за исплата, останува да се види како оваа одлука ќе влијае врз нејзините идни односи со Унгарија и врз енергетската политика во регионот.
Извор: Вечерњи лист
