Анализа: Обновлива енергија на Балканот: Македонија го менува регионот

Скопје. 27 март 2025 – Според најновите податоци објавени од Меѓународната агенција за обновлива енергија (IRENA) во извештајот „IRENA Renewable Capacity Statistics 2025“, Балканот бележи значителен напредок во проширувањето на капацитетите за обновлива енергија, при што Македонија се истакнува како лидер во регионот. Со импресивен раст од 128% во периодот од 2015 до 2024 година, земјата демонстрира забележителен напредок во енергетската транзиција, поставувајќи нов референтен стандард за регионот.

Македонија покажува исклучителен прогрес во развојот на капацитетите за обновлива енергија, зголемувајќи го инсталираниот капацитет од 907 MW во 2022 година на 1.306 MW во 2023 година (раст од 44%) и достигнувајќи 1.633 MW во 2024 година. Овој подем во голема мера се должи на експанзијата на соларните и ветроенергетските капацитети, поттикнати од поволни владини политики и зголемени странски инвестиции. Особено впечатлив е развојот на соларниот сектор, каде што инсталираниот капацитет пораснал од 17 MW во 2015 година на 833 MW во 2024 година, што претставува речиси педесеткратно зголемување за неполна деценија. Овој раст го надминува вкупниот соларен капацитет на Србија, Албанија и Косово заедно, позиционирајќи ја Македонија како европски лидер во овој сегмент.

Амбицијата на земјата да го триплира својот капацитет за обновлива енергија до 2030 година, во согласност со целите на Европската Унија за енергетска одржливост, ја трансформира Македонија од периферен играч во регионален предводник. Сепак, предизвиците, вклучително и застарената електроенергетска мрежа и потребата од континуирани инвестиции, остануваат значајни пречки на патот кон остварување на овие цели.

Advertisement

Од друга страна, Албанија, со инсталиран капацитет од 2.827 MW во 2024 година (раст од 57% од 2015 година), ја задржува втората позиција во регионот, но нејзиниот енергетски микс е силно зависен од хидроенергијата, која сочинува над 90% од вкупниот капацитет. Оваа зависност ја прави земјата ранлива на климатските промени, особено на сушите, кои во последните години ги намалуваат хидроенергетските потенцијали. Недостатокот на диверзификација во енергетскиот микс ја ограничува способноста на Албанија да го следи темпото на Македонија.

Србија, од друга страна, покажува стабилен, но помалку динамичен раст, зголемувајќи го капацитетот од 2.440 MW во 2015 година на 3.413 MW во 2024 година (раст од 40%). Со разновиден енергетски микс кој вклучува ветер, сонце, биогорива и хидроенергија, земјата се движи кон целта од 4.000 MW до 2027 година. Меѓутоа, нејзиниот напредок останува во сенка на забрзаниот развој на Македонија.

Истовремено, Црна Гора, со инсталиран капацитет од 845 MW во 2024 година (раст од 28% од 2015 година), заостанува зад регионалниот просек. Иако земјата поседува значителен потенцијал за соларна и ветроенергија поради својата географска положба, ограничените инвестиции и недоволно амбициозните политики го попречуваат нејзиниот напредок.

Несомнено, успехот на Македонија се должи пред се на соларниот капацитет, кој според најновите податоци од IRENA за 2025 година пораснал речиси 50 пати од 2020 година и претставува најдраматичен скок во Европа. Од скромни 17 MW во 2015, Македонија денес се гордее со 833 MW, надминувајќи го вкупниот инсталиран соларен капацитет на Србија, Косово и Албанија заедно.

Сепак, додека Македонија се стреми да го триплира капацитетот до 2030 година за да ги исполни ЕУ-амбициите, предизвиците на овој пат, не само за нашата држава, туку и за соседството се повеќе од јасни: застарените мрежи тешко ги прифаќаат променливите извори, хидро-зависноста ги кочи Албанија и Црна Гора кога природата не соработува, а сите ние имаме потреба од повеќе приватни и европски инвестиции за да го задржиме ритамот.

Имајќи го предвид рокот на ЕУ за јаглеродна неутралност во 2050 на Македонија го прекројува теренот, Србија и Албанија смело не следат, но нашиот сериозен подем е новото мерило, додека Црна Гора може да фати чекор во случај да привлече доволно инвестиции.

Енергетика 24