Загреб. 13 март 2025 – Хрватска би можела да стане дел од глобалниот тренд на развој на мини нуклеарни реактори, технологија што ветува револуција во енергетскиот сектор, но и отвора низа прашања поврзани со безбедноста, економичноста и јавното мислење.
Според информациите објавени од Deutsche Welle во текстот насловен „Мини нуклеарки во Хрватска“, се истакнува дека оваа земја размислува за имплементација на мали модуларни реактори (SMR) како дел од својата стратегија за енергетска транзиција и намалување на зависноста од фосилни горива.
Мини нуклеарните реактори, за разлика од традиционалните големи нуклеарни централи, се помали, пофлексибилни и, според застапниците на оваа технологија, побезбедни. Нивната моќност обично се движи од неколку десетици до неколку стотици мегавати, што ги прави идеални за земји со помали енергетски потреби или за региони каде што изградбата на големи централи не е економски исплатлива. Во Хрватска, која веќе има искуство со нуклеарна енергија преку сопственоста на дел од Нуклеарната централа Кршко во Словенија, ваквите проекти би можеле да бидат логичен чекор кон модернизација на енергетскиот систем. 
Експертите наведуваат дека SMR технологијата нуди предности како пократко време на изградба, пониски почетни инвестиции и можност за инсталација на локации каде традиционалните централи не се можни. „Овие реактори се дизајнирани да бидат модуларни, што значи дека можат да се произведуваат во фабрики и потоа да се транспортираат на локација, намалувајќи ги трошоците и ризиците“, се вели во анализата на DW. Сепак, пред Хрватска да се впушти во ваква авантура, клучно е да се решат прашањата за управување со нуклеарниот отпад, безбедносните стандарди и реакцијата на јавноста, која традиционално е скептична кон нуклеарната енергија по катастрофите како Чернобил и Фукушима.
Иако Хрватска сè уште не донела официјална одлука, интересот за мини нуклеарки е поттикнат и од глобалните климатски цели. Европската унија, во рамките на Зелениот договор, ја препознава нуклеарната енергија како дел од решението за декарбонизација, а Хрватска, како членка, се стреми да ги исполни овие обврски. Паралелно, земјата се соочува со предизвици во обновливите извори, каде сончевата и ветерната енергија зависат од временските услови, додека мини нуклеарките би можеле да обезбедат стабилна базна енергија.
Реакциите во јавноста се поделени бидејќи, додека некои гледаат можност за економски раст и енергетска независност, други стравуваат од потенцијалните ризици. „Треба да се направи детална студија за влијанието врз животната средина и да се вклучи јавноста во дискусијата“, изјави локален еколог за DW. Од друга страна, поддржувачите сметаат дека Хрватска не смее да заостане зад земји како Франција, САД и Канада, каде SMR технологијата веќе е во фаза на тестирање или имплементација.
За енергетскиот сектор во Хрватска, ова би можело да биде пресвртница. Доколку се реализира, проектот за мини нуклеарки би можел да ја позиционира земјата како лидер во регионот во однос на иновативните енергетски решенија. Сепак, патот до таму е долг и бара транспарентност, инвестиции и меѓународна соработка.
Извор: Deutsche Welle
